مقدمـه
روزه عملي عبادي و هماهنگ با روح و روان انسان هست كه درون صورت تحقق دقيق با توجه بـه شرايط و معيارهاي يك روزه واقعي نتايج گراني را درون امور روحي، پیامک خداحافظی حلالیت برای رفتن به سوریه بعنوان مع حرم بازنشر 24 رواني، معنوي، بهداشتي، اقتصادي و ... پیامک خداحافظی حلالیت برای رفتن به سوریه بعنوان مع حرم بازنشر 24 براي فرد و اجتماع بـه ارمغان مي‌آورد.
روزه ظهور درون پيروان اديان الهي دارد، چون ناشي از مبدا ايمان و امر خدا مي‌باشد و نيروي مقاومت را افزايش مي‌دهد که تا انسان را بـه مقام تقوا برساند.
روزه ضمن وجوب درون اديان الهي، انگيزه فطري نيز داشته زيرا بشر تعالي طلب كه نمي‌خواست که تا سطح حيوانات پايين بيايد و يكسره محكوم تمايلات و شـهوات حيواني گردد، روزه را وسيله و سپري براي مقاومت درون برابر اين گونـه تمايلات قرار داده که تا خود را بـه كمال برساند.
چنانكه پيامبر مي‌فرمايد: پیامک خداحافظی حلالیت برای رفتن به سوریه بعنوان مع حرم بازنشر 24 امت من وقتي روزه گرفتن نيروي و هوا و هوس درون آنـها ضعيف شده و ديگر گرد اعمال زشت نمي‌گردند.
روزه گرفتن درون ميان اديان الهي، تاريخي بس طولاني دارد و از جمله عبادات ديريني هست كه پيدايش آن را مي‌توان با رانده شدن حضرت آدم و حوا از بهشت مقارن دانست.
بعضي مفسران مي‌گويند كه خداوند روزه روزهاي سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه را بر آدم صفي واجب كرد، علت آن بود هنگامي كه آدم بـه زمين آمد از گرمي و تابش آفتاب سوخت و سياه شد ولي بعد از روزه بدنش سفيد شد و به اين جهت آن سه روز را ايام البيض خواندند.
صوم درون لغت بـه معناي خودداري از عمل هست البته درون معناي آن اين قيد را اضافه كرده‌اند كه بـه معناي خودداري از كارهاي مخصوصي هست كه دل آدمي مشتاق آن باشد و اشتهاي آن را داشته باشد.
اما صوم درون فرهنگ و شريعت ديني عبارت از خودداري و پرهيز از چيزهايي خاص درون زمان معين است.
خداوند درون قرآن مي‌فرمايد: اي كسانيكه ايمان آورده‌ايد بر شما روزه نوشته شد همانگونـه كه بر اممي كه پيش از شما بودند، نوشته شد.
اين آيه نشان مي‌دهد كه روزه بر مسلمانان و بر امتهاي پيش از آنان نيز واجب بوده است. پیامک خداحافظی حلالیت برای رفتن به سوریه بعنوان مع حرم بازنشر 24 درون روايات اسلامي آمده كه كتابهاي بزرگ آسماني همچون تورات، انجيل، زبور، صحف و قرآن درون رمضان نازل شده اند. امام صادق عليه‌السلام مي‌فرمايد: تورات درون ششم ماه رمضان، انجيل درون دوازدهم ماه رمضان، زبور داود درون هجدهم ماه رمضان و قرآن درون شب قدر نازل شده است.
اميرمومنان درون اين باره مي‌فرمايد: روزه عبادت قديمي هست كه خدا هيچ امتي را از آن معاف نكرده است. اما لزومي ندارد كه روزه وضع شده براي پيشينيان شبيه روزه مسلمانان باشد.
تفاوت روزه درون اديان از جهت تعداد روزها و چگونگي روزه‌هاست، هرچند درون اديان مختلف جزئيات و كيفيت روزه تفاوت دارد اما اصل حكم روزه وجود دارد و هدف آن بطور كلي تهذيب نفس و ايجاد طهارت و پاكي معنوي و رفع رنج و بلاست .
غرض از ذكر مطالب ياد شده اين هست كه بايد بدانيم درون بررسي پرهيز و روزه درون اديان ديگر، بايد ذهن خود را از معناي مصطلح آن درون اسلام و آنچه درون شرع اسلام مبطل روزه محسوب ميشود بخصوص خوردن و آشاميدن فراتر ببريم.
اين فرانگري بايد عوارض و لوازم آن را نيز دربگيرد، براي مثال روزه سکوت کـه به واسطه نذر، سوگند و ... واجب مي‌شده و در ميان قوم يهود متداول بوده بـه روزه مسلمانان شباهتي ندارد.
با اين اوصاف درمي‌يابيم کـه اکثر اديان بزرگ دنيا از جمله صائبين، مانويان، بودائيان و اهل کتاب روزه‌هاي واجب و مستحب دارند.
پس از اين مقدمـه توجه اين مقاله بر مسئله روزه درون دو دين يهود و مسيحيت بطور مفصل و بر ديگر مذاهب بـه صورت اشاره خواهد بود.
واژه عبري براي کلمـه روزه، لفظ صوم است؛ درون آئين يهود روزه جزئي از مجموعه اعمالي هست که يک يهودي براي ذليل ساختن تن و رنجور ساختن آن انجام مي‌دهد.
روزه درون تمام اوقات درون ميان هر طايفه و ملت و مذهب موقع ورود اندوه و رحمت غيرمترقبه معمول بوده هست (يونس5:3) و مي‌توان گفت کـه حکم طبيعت هست که درون اين مواقع پرورش و نمو را ترک مي‌کند.
در عهد قديم (کتاب مقدس) بـه هيچ وجه اشاره‌اي نشده کـه قبل از ايام موسي روزه بطور صحيح معمول بوده، همچنين درون تورات بـه وجوب روزه و حدود آن تصريحي نيست ولي روزه‌داران را ستوده است.
قوم يهود غالباً درون موقعي کـه مي‌خواستند اظهار عجز و تواضع درون حضور خدا نمايند روزه مي‌داشتند که تا گناهان خود را اعتراف نموده و به واسطه روزه و توبه رضاي حضرت اقدس الهي را تحصيل نمايند. (داوود 26:20)
مخصوصاً درون مواقع مصيبت عام روزه غيرمرسوم قرار مي‌دادند و در اين صورت اطفال شيرخوار و گاهي حيوانات را نيز از چرا منع مي‌د. (يوئيل 16:2)
عهد قديم از روزه داشتن فردي، همچون روزه داشتن داود، عزرا، الياس، دانيال و جمعي بسيار سخن گفته کـه بيانگر يک ارب ديني کاملاً متداول براي نيل بـه هدف مورد نظر درون ميان يهوديان بوده است.
براي نمونـه چند عبارت از کتاب عهد قديم را آورده‌ايم:
« .... بعد داود براي (سلامت) طفل از خدا استدعا كرد و داود روزه گرفت و داخل شده تمامي شب را بر روي زمين خوابيد». (دوم سموئيل باب 12/16/15)
«و درون روز بيست و چهارم اين ماه بني اسرائيل روزه دار و پلاس درون بر و خاک بر سر جمع شدند». (نحميا باب 9/1)
در تورات براي اولين بار دستور تعنيت (روزه) براي روز کيپور (بخشش گناهان) درون دهم ماه تيشري ذکر شده ولي روزه‌هاي ديگر تاريخ يهود با يادبود اتفاقاتي کـه در مسير خرابي بت بيت المقدس (هميقداش) روي داد، مناسبت پيدا مي‌کنند.
روزه‌هاي مـهم يهوديان عبارت هست از:
1- يوم کيپور بزرگترين روزه يهوديان هست که با نامـهايي چون يوم ادير يعني جليل و باعزت، يوم مقادوش يعني روز مقدس و يوم عاسورا خوانده ميشود.
2- روزه 10 طوت آغاز محاصره اورشليم توسط بخت النصر
3- روزه 17 تموز خرابي ديوار اورشليم و توقف قرباني و فتح اورشليم توسط تيطس سردار رومي
4- روزه‌ي 9 آو خرابي دوباره بت هميقداش و يادآوري مصيبت ويراني بيت المقدس
5- روزه 3 تبشري سقوط يهود و کشته شدن جدليا حاکم يهودا.
هاگس درون کتاب قاموس مقدس مي‌نويسد: روزه کفاره روزه مـهم ساليانـه‌اي هست که آرامي و استراحت و روزه دهم ماه تيشري يعني پنج روز قبل از عيد خيمـه‌ها نگاه مي‌دارند.
کتاب عهد قديم تاکيد دارد کـه روزه هدف نيست بلکه وسيله‌اي هست که از طريق آن انسان قادر هست از گناهاني کـه مرتکب شده هست اظهار ندامت و توبه کند و قلب خود را براي خداوند متواضع گرداند و با تغيير درون رفتار و عمل خود توبه حقيقي از گناهان را متجلي سازد.
تعنيت (روزه) درون دين يهود اه خاصي از جمله توبه، طلب بخشش و يادآوري سوگواري را درون پي دارد.
از نگاه دين يهود صوم تنـها بـه معني پرهيز از خوردن و آشاميدن نيست بلکه خودداري از لذايذ جسماني است.
کتاب مقدس يهوديان بر اين مطلب تاکيد دارد کـه روزه داشتن بدون توبه‌اي صميمي و حقيقي بي‌ارزش و بي‌محتواست و صرف توجه بـه ظواهر روزه کارساز نيست.
اين امر کـه فلسفه روزه صرفاً اجتناب از برخي نيازهاي طبيعي و پرداختن بـه اموري ديگر چون دعا و ... عبارت – بدون ايجاد اثري مثبت درون قلب و روح مومنان- نيست منحصر بـه آيين يهود نيست و درديگر اديان نيز مورد توجه قرار گرفته است.
قوم يهود درون موارد مختلفي مبادرت بـه روزه گرفتن مي‌د کـه از جمله آنـها موارد زير مي‌باشد:
1- بر سرلطف آوردن خداوند بـه منظور پيشگيري پايان بخشيدن بـه يک مصيبت الهي.
2- هنگامي کـه يک تهديد يا حمله از سوي دشمنان و يا مصيبت طبيعي متوجه مي‌شد بـه روزه عمومي توجه مي‌د.
3- روزه داشتن بـه منظورب آمادگي براي قبول امري خطير يا ملاقات با ارواح مردگان.
در دين يهود ان از سن 12 سالگي و پسران درون 13 سالگي موظف بـه گرفتن روزه مي‌شوند و بيماران و زنان باردار و شيرده از روزه گرفتن معاف هستند.
آنـها همراه روزه بعضي از اعمال را انجام مي‌دهند مانند:
1- بيرون آوردن تورات از جايگاه بدون پوشش اصلي.
2- قرائت تورات، خواندن دعا و اعتراف بـه گناه.
3- زيارت قبور.
4- نواختن شوفار.
5- خوابيدن روي زمين.
6- خودداري از صحبت و شنيدن موسيقي.
بر اساس يک طبقه‌بندي دوره‌هاي مرسوم درون آيين يهود را مي‌توان بـه سه طبقه اصلي تقسيم کرد:
1- روزه‌هاي حکم شده درون کتاب مقدس يا روزه‌هاي ايجاد شده بـه مناسبت تذکار وقايع مطرح شده درون کتاب مقدس مانند: روزه يوم کيپور، روزه نـهم آو، روزه 17 تموز و ...
2- روزه‌هاي تعيين شده از سوي ربي‌ها مانند: روزه اولين دوشنبه بعد از عيد فصح، روزه آخر هر ماه موسوم بـه يوم کيپور کوچک و ....
3- روزه‌هاي شخصي کـه اشخاص درون مناسبتهاي مختلف خصوصي بـه آن مبادرت مي‌کنند، کـه اين روزه‌ها وقت مشخصي ندارد و با توجه بـه رخداد پيش آمده براي افراد از سوي آنـها روزه گرفته ميشود مانند: روزه براي فوت والدين يا معلم، روزه عروس و داماد درون روز ازدواجشان و ... درون روز يوم کيپور و روزه نـهم آو، وقت روزه از غروب آفتاب که تا شامگاه روز بعد هست ولي درون ديگر روزه‌ها مدت روزه از هنگام طلوع آفتاب که تا شامگاه همان روز است. همچنين اگر يکي از روزه‌ها بـه استثناي روزه يوم کيپور با روز شنبه مصادف شود، روزه بـه يکشنبه موکول ميشود.
تاريخ روزه‌داري درون دين مسيحيت بـه قبل از قرن هشتم مي‌رسد، روزه درون تقويم کليسا هم ثبت شده و جزو آداب فقهي بـه شمار مي‌رود.
در انجيل آمده که: آنگاه عيسي بـه قوت روح بـه پايان شد که تا ابليس او را امتحان کند، بعد چهل شبانـه روز روزه داشته و نـهايتاً گرسنـه گرديد.
در اناجيل بـه وجوب روزه تصريح شده و روزه‌دار را ستوده و او را از ريا برحذر داشته است.
سنت يهودي که تا زمان حضرت عيسي – درون صورتهاي مختلفش- يعني پرهيز از خوراک، پرهيز از سخن و... رايج بوده و پس از او هم ميان حواريان وانيکه مبلغ پيامش درون مناطق مختلف جهان شدند، رواج داشته است. بطوري کـه روزه‌داري از خصوصيات حواريون و رسولان پيام عيسي بوده است.
اين امر نشانگر آن هست حضرت عيسي خود بـه روزه عملاً و قولاً توجه داشته و شاگردانش نيز بعد از وي بـه امر روزه توجه داشته‌اند. جيمز هادر اين باب مي‌گويد: حيات حواريون و مومنين- (مسيحي) ايام گذشته ، عمري مملو از افکار، لذت و زحمات بي‌شمار و روزه‌داري بود.
حضرت عيسي بي‌شک پيش از آغاز رسالتش، همچون يک يهودي، ايام روزه‌داري درون دين يهود مثل روزه يوم کيپور را مراعات مي‌کرده و به نظر برخي ، او تنـها اصول را بيان کرده و وضع قوانين را بـه عهده کليسا نـهاده است.
چند نکته‌اي کـه در اين دين حائز اهميت است، اين هست که اولاً درون مسيحيت دو واژه روزه و پرهيز وجود دارد کـه بين اين دو تفاوتي وجود دارد بـه اين نحو کـه در ايامي کـه بايد پرهيز را رعايت کرد، تنـها از مصرف گوشت پرهيز مي‌کنند ولي درون ايام رعايت روزه همراه با پرهيز از گوشت غذاي مصرفي و دفعات وعده غذا هم محدود ميشود، دوماً يکي از روزهاي مـهم درون مسيحيت روز عيد پاک يا the easter day هست که بـه مناسبت قيام عيسي از قبر گرامي داشته ميشود. هفته پيش از اين روز «هفته مقدس» گفته ميشود کـه در تعيين بسياري از روزه‌ها هم نقش مـهمي دارد.
برخي مي‌گويند کـه روزه و دعا وسايلي براي مقابله با وساوس شيطاني هست و روزه حقيقي آن هست که هيچ بدي مرتکب نشوي و با قلبي خالص خود را وقف خدمت بـه خداوند کني.
مسيحيان معتقدند کـه روزه ظاهري نيست بلکه باطني و معنوي هست و هدف اصلي آن اين هست که با فروتني بـه خدا تقرب جويند و هدايتهاي او را بطلبند. همچنين درون کتاب اشعياء نبي، فصل 58، آيات 6-9 درون اين باره چنين آمده که: «مگر روزهاي کـه من مي‌پسندم اين نيست کـه بندهاي شرارت را بگشائيد و گره‌هاي يوغ را باز کنيد و مظلومان را آزاد سازيد و هر يوغ را بشکنيد؟ مگر اين نيست کـه نان خود را بين گرسنگان تقسيم کني و فقيران رانده شده را بـه خانـه آوري و چون را بپوشاني و ... آنگاه دعا خواهي کرد و خداوند توبه را اجابت خواهد فرمود و استغاثه خواهي نمود و او خواهد گفت کـه اينک حاضر هستم».
روزه مسيحي بـه منظور صواب و رياضت و يا بـه دست آوردن دل خدا و نجات از گناه بـه جا آورده نمي‌شود زيرا آنان معتقدند با ريخته شدن خون مسيح بر صليب و مرگ و دفن و قيام او از مردگان نجات از گناه و طريق راه يافتن انسان بـه حضور خدا مـهيا گرديده است.
بعضي از دلايل روزه گرفتن مسيحيان بـه شرح زير مي‌باشد:
1- اينکه دل درون حضور خدا نرم و فروتن شود.
2- مسيحيان بـه صدا و هدايت حضور خدا حساس باشند.
3- نفس سرکش ضعيف و سرکوب باشد.
4- پرستش و دعاي مسيحي قوي‌تر و موثرتر باشد.
آنـها مي‌گويند روزه مسيحي کمک مي‌کند کـه ياد بگيريم از خودخواهي انسان دوري و از خودگذشتگي داشته باشيم و بيشتر قدر و ارزش فداکاري عظيم را درک کنيم.
همچنين بايد از رياکاري و هرگونـه ظاهرسازي و خودنمايي بـه دور باشد. چرا کـه عيسي درون (انجيل متي فصل6، آيات 18-16 ) بدان اشاره کرده و مي‌فرمايد: «وقتي روزه مي‌گيريد مانند رياکاران خودتان را افسرده نشان ندهيد. آنان قيافه‌هاي خود را تغيير مي‌دهند که تا روزه دار بودن خود را بـه رخ بکشند. اما تو وقتي روزه مي‌گيري سرت را روغن بزن و صورت خود را بشوي که تا مردم از روزه تو باخبر نشوند بلکه فقط پدر تو کـه در نـهان هست آن را بداند».
روزه درون مسيحيت جامع احکام مذهبي نيست بـه همين دليل روزه مسيحي درون زمان و تحت قوانين خاصي نيست، آنـها آزادند درون هر زمان و با هدايت روح خدا بطور فردي و جمعي براي يک يا چند روز و حتي براي چند ساعت روزه بگيرند.
روزه‌هاي مـهم مسيحيان عبارت هست از:
1- روزه روز جمعه قبل از عيد پاک کـه در قرن دوم متداول بود.
2- روزه غيرکامل دوشنبه که تا پنجشنبه هفته مقدس
3- روزه چهل روز قبل از عيد پاک
4- روزه چهل روز قبل از هفته مقدس
5- روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته؛ بـه مناسبت روز توطئه يهوديان براي دستگيري عيسي و روز جمعه بدليل بـه صليب کشيدن عيسي
6-روزه‌هاي فصلي
7- روزه، بعنوان کفاره گناهان
روزه روزهاي يکشنبه روز عيد پاک، روزه درون روز نيطيکاست- بدان سبب کـه روز جشن و شادماني است- ممنوع است.
سه فرقه کاتوليک، ارتدوو پروتستان درون مسيحيت روزه‌هاي خاص بـه خود را دارند و روزه‌هايشان با يکديگر فرق مي‌کند کـه در زير بـه بعضي از آنـها اشاره شده است:
آنـها روزه روز چهارشنبه و جمعه الصليب را مي‌گيرند بعلاوه تمامي روزهاي جمعه ماه انابت را کـه به دوران توبه و تعمق معروف هست را روزه مي‌گيرند، و در اين دوران دو نوع غذاي ساده و يک غذاي معمولي مي‌خورند و از خوردن گوشت پرهيز مي‌کنند.
آنـها نيز ماه انابت، روزه رسولان، روزه معراج مريم بـه آسمان، روزه ويژه ميلاد مسيح و چند که تا روزه يک روزه دارند بعلاوه تمامي روزهاي چهارشنبه و جمعه کـه در اين دوران از خوردن گوشت، لبنيات ، تخم مرغ و ماهي پرهيز مي‌کنند.
روزه آنـها بـه خود افراد، کليساها و سازمانـها بستگي دارد و در اين مدت بطور کامل اززدن بـه آب و غذا خودداري مي‌کنند و برخي مايعات را نمي‌خوردند و از خوردن يک يا چند وعده غذا صرف نظر مي‌کنند.
همانطور کـه قبلاً اشاره شد روزه بـه عنوان يک مقوله ديني و عبادي امري نيست کـه به چند دين محدود باشد و اثري از آن درون اديان نباشد. شواهد تاريخي حاکي از آن هست که اگر اختلافي هست درون صورت و کيفيت توجه بـه آن هست نـه درون اصل آن و در ميان اقوام مختلف درون گذشته و حال، روزه و پرهيز جايگاه خاصي براي خود داشته و دارد.
- صائبين يا مندائيان (پيروان حضرت يحيي) درون روزهاي ويژه‌اي از سال کـه آنـها را مبطل مي‌نامند از خوردن گوشت، ماهي، تخم مرغ خودداري مي‌کنند از جمله اين روزها 26 و 27 و 28 و 29 و 30 ماه سمبلتا، روزهاي ششم و هفتم ماه دولا و روز دوم ماه هطيا است.
آنـها روزه واقعي را روزه‌دار بودن اعضا و جوارح آدمي مي‌دانند کـه در کتاب کنزاربا يا صحف آدم مقدس‌ترين کتاب مندائي‌ها آمده است:
«اي مومنان برايتان گفتم کـه روزه بزرگ فقط نـهي از خوردن و آشاميدن نيست بلکه ديدگانتان را از نگاههاي هيز و شيطاني و گوشـهايتان را از شنيدن حرفهايي کـه مردم درون خانـه خود مي‌زنند برحذر داريد و زبانـهايتان را بـه گفتارهاي دروغ و ناپسند نيالائيد و .... ».
- زاهدان پيرو آئين جين و آئين هندو براي ايجاد آمادگي روحي خود براي برخي جشن‌ها و اعياد روزه نگه مي‌دارند، همچنين پارسايان آئين جين بهترين مرگ را مرگ درون اثر پرهيز کامل از غذا و آب مي‌دانند و بسياري از آنـها داوطلبانـه راه روزه‌دار را درون پيش مي گيرند که تا بدين طريق بـه زندگي خود پايان بخشند.
- بسياري از راهبان و راهبه‌هاي بودايي مذهب، تنـها بـه يک وعده غذا درون روز اکتفا مي‌د و اول ماه و نيمـه ماه را روزه کامل مي‌گرفتند، امروزه مردم عامي بودائي هر ماه چهار بار روزه داشته و به گناهان خود اقرار مي‌کنند و در استقبال از سالروز فوت بودا مدت پنج روز از خوردن گوشت خودداري مي‌کنند.
- لامائيست‌ها درون هر ماه روزهاي 14 و 15 و 29 و 30 تنـها از غذاي آردي و چاي تناول مي‌کنند ولي پارسايان اين مذهب درون طول اين چهار روز که تا غروب آفتاب هيچ نمي‌خورند.
- مردم تبت مراسمي بـه نام نانگ نس (روزه مدام) دارند کـه چهار روز طول مي‌کشد. آنـها دو روز اول را بادعا، اقرار بـه گناهان و تلاوت متون مقدس بـه سر مي‌آورند و روز سوم پرهيز شديدي را رعايت مي‌کنند و هيچ نمي‌خورند و حتي آب دهان خود را هم فرو نمي‌برند واين روزه را با دعا و اقرار بـه گناهان که تا طلوع آفتاب درون روز چهارم ادامـه مي‌دهند.
- درون ميان چينيان کهن بخصوص پيروان مذهب تائو روزه قلب وجود داشت و بر آن بيش از روزه تن تاکيد دارند، پيروان مکتب کنفوسيوس روزه‌داري را بعنوان آماده سازي خود، براي بهتر بـه انجام رساندن اوقات پرستش ارواح نياکان مورد توجه داشتند.
- درون مصر کهن، بعد از مرگ پادشاه رعاياي او روزه مي‌داشتند و از مصرف گوشت، نان، گندم، و هر تفريحي پرهيز مي‌د و نيز از است، تدهين (ماليدن روغن بـه موي سر) و بستر نرم خودداري مي‌د.
- قبايل بومي آمريکا معتقد بودند روزه گرفتن درب هدايت و راهنمايي از روح اعظم موثر هست و از جمله مراسم عزاداري آنـها پرهيز غذا بوده است.
همچنين درون نزد بسياري از اقوام کهن پرهيز از آشاميدن و خوردن بـه عنوان ابزار ندامت بـه درگاه خدا (يان) و به عنوان فديه و کفاره گناهان انجام مي‌شد؛ مردم کهن مکزيک امساک از غذا را بـه عنوان کفاره گناهان بجا مي‌آوردند و مدت آن از يک روز که تا چند سال متفاوت بوده هست و پارسايان آنـها درون هنگام بروز مصيبتي عام، ماهها راه امساک را درون پيش مي‌گرفتند.
- زرتشتيان بعد از مرگ يکي از نزديکان، مدت سه شب از پختن يا خوردن گوشت پرهيز مي‌د.
پي نوشتها:
1 - بوترابي، خديجه، دائره المعارف تشيع، ج 8، نشر محبي، ص 3712- طباطبايي، تفسيرالميزان، ترجمـه محمدباقر موسوي همداني، ج3، دارالعلم، ص8
3- سوره بقرة، آيه 183
4-مويدي، احمدرضا، روزه درون اديان، رمضان تجلي معبود، سازمان تبليغات اسلامي ، ص196
5- كتاب مقدس يهوديان از 39 كتاب درون حجمـهاي مختلف تشكيل شده كه 5 كتاب اول موسوم بـه اسخار خمسه بـه تورات مشـهور هست و مجموعه 5 كتاب و 34 كتاب ديگر كتاب عهد قديم يا كتاب مقدس يهوديان ناميده مي شود.
6- هاكس، جيمز، قاموس كتاب مقدس، ج 1، ص 427
7- همان
8- مويدي، همان، صص 208-207
9- بوترابي، همان، ص 373
10- هاكس، همان، ص 428
11-fasting
12-abstinence
13- holy week
14- اين ايام روزه و توبه بـه lent معروف هست و چيزهايي از جمله گوشت و دخانيات درون اين مدت ترك مي شود.
15- مويدي، همان، ص 218
16- جعفري، يعقوب، پژوهشي درباره صائبين، هجرت، ص 95
17- برنجي، سليم، قوم از ياد رفته، دنياي كتاب، ص 268
18- مويدي، ص 219
19- همان، ص 220
[بسم رب الشـهداءوالصدیقین پیامک خداحافظی حلالیت برای رفتن به سوریه بعنوان مع حرم بازنشر 24]